ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 12، اسفند 1399 ، شماره پی در پی 58

سبک شناسی نثر زنان در دورۀ قاجار و مشروطه

صفحه (27 - 46)
حمیده مظهری آزاد ، مریم شایگان (نویسنده مسئول)، محمد حجت
تاریخ دریافت مقاله : اردیبهشت 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مهر 1398

چکیده

ادبیات و تاریخ ایران نشان میدهد جامعۀ زنان در گذشته، در صحنۀ روایت و ثبت نقش تاریخی خود غایب بوده اند و در این غیبت، قلم به دست مردانی بوده است که به حذف یا تحریف سیمای واقعی زنان در طول تاریخ پرداخته اند. باوجوداین به دورۀ مشروطه باید با نگاهی دیگر نگریست. دوره ای که همراه با آشنایی با فرهنگ غرب، طرح مطالبات اجتماعی، تلاش برای سوادآموزی، نامه نگاری، روزنامه نگاری و حضور در صحنه های اجتماعی برای زن ایرانی بود؛ بطوری که میتوان آن را آغازگر دوره ای در تاریخ ایران دانست که زنان به طرح مطالبات اجتماعی خود پرداخته اند. در واقع از این دوره بتدریج میتوان شاهد نشانه ‌های حضور زنان در گسترۀ نویسندگی، بویژه در حوزۀ عمومی و اجتماعی ایران، بود. هدف از این مطالعه بررسی سبک شناسانۀ نثر زنان در دورۀ قاجار و مشروطه، به منظور شناخت جایگاه اجتماعی واقعی آنها در این دورۀ تاریخی است. در این تحقیق گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته و تحقیق به روش تاریخی به توصیف و تحلیل داده ها میپردازد. یافته ها نشان میدهد جنسیت، طبقۀ اجتماعی، سطح تحصیلات و روحیات زنانه بر ویژگیهای سبک شناسانۀ این آثار تأثیر گذاشته است.

کلمات کلیدی
زنان , آثار منثور , نثر , نامه نگاری , روزنامه , سفرنامه , قاجار , مشروطه

• - انجمنهای نیمه سرّی زنان در نهضت مشروطه، آفاری، ژانت (1377) ترجمۀ جواد یوسفیان، تهران: بانو.
• - بررسی مطالبات اجتماعی زنان در جراید عصر مشروطه، علیزاده، محمدعلی و باغدار دلگشا، علی (1395) زن و جامعه، سال هفتم، شمارۀ یکم، بهار، صص 201-216.
• - بررسی نامه نگاری زنان در روزنامۀ ایران نو؛ با تأکید بر نگرش بافت موقعیت کلمات، باغدار دلگشا، علی (1394) پژوهش در تاریخ، دورۀ 6، شمارۀ 2، تابستان، صص 63-77.
• - تاریخ روزنامه نگاری در ایران، جسیم، اسماعیل (1391) جلد اول، تهران: علمی.
• - تاریخ خانمها، بررسی جایگاه زن ایرانی در عصر قاجار، حجازی، بنفشه (1388) تهران: قصیده سرا.
• - تک نگاری یک روزنامه، دانش: اولین روزنامۀ فارسی زبان برای زنان ایرانی، الهی، صدرالدین (1373) ایرانشناسی، سال ششم، تابستان، شمارۀ 22.
• - خاطرات تاج السلطنه (1361) به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، چاپ اول، تهران: تاریخ ایران.
• - خاطرات لیدی شیل، شیل، مری (1368) ترجمۀ حسین ابوترابیان، تهران: نشر نو.
• - درسنامۀ نظریه و نقد ادبی، گرین، کیت (1383) ترجمۀ حسین پاینده، تهران: روزگار.
• - دگرگونی زن و مرد در زبان مشروطیت، نجم آبادی، افسانه (1374) نیمۀ دیگر، دورۀ دوم، شمارۀ 2.
• - دیدارهای دوست، پژوهشی در ادبیات سفرنامه ای، کراچی، روح انگیز (1374) تهران: چاپار.
• - روزنامۀ ایران نو (1327ق) سال اول، شمارۀ 13، 22 شعبان.
• - روزنامۀ ایران نو (1327ق) سال اول، شمارۀ 65، 29 شوال.
• - روزنامۀ حبل المتین (1325 ق) سال اول، شمارۀ 214، 18 رجب.
• - روزنامۀ زبان زنان، (1338ق) سال اول، شمارۀ 9، 21 صفر.
• - روزنامۀ زبان زنان، (1338ق) سال اول، شمارۀ30، 2 شوال.
• - روزنامۀ شکوفه (1332) سال دوم، شمارۀ 20، صفر.
• - روزنامۀ مساوات، (1326ق) سال اول، شمارۀ 18، 19 صفر.
• - زن در تاریخ معاصر ایران، توانا، مرادعلی (1380) جلد اول، تهران: برگ زیتون.
• - زنان سخنور، شیرسلیمی، علی اکبر (1335) تهران: علمی.
• - سبکشناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روشها، فتوحی، محمود (1390) تهران: سخن.
• - سفرنامۀ خاور بی بی شادلو (1374) به کوشش قدرت الله روشنی زعفرانلو، ذیل سفرنامه-های سهام الدوله بجنوردی، تهران: علمی و فرهنگی.
• - سفرنامۀ سکینه سلطان (1384) به کوشش کیانوش کیانی، تهران: پانیذ.
• - سند شمارۀ 1393a96، مجموعۀ نواب شریفی، نشانی الکترونیکی:
• www. qajarwomen.org
• - مشارکت سیاسی زنان، کار، مهرانگیز (1380) چاپ دوم، تهران: روشنگران.
• - مهدعلیا به روایت اسناد، نوایی، عبدالحسین (1383) تهران: اساطیر.
• - نامه های فروغ الدوله (1383) به کوشش ایرج افشار، تهران: فرزان.
• - هدفها و مبارزۀ زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی، خسروپناه، محمدحسین (1382) چاپ دوم، تهران: نشر پیام امروز.
• - Lakoff, R. T. (1990) Talking power: The Politics of Language in our lives. New York: Basic Books.